Categorie: Column

Geplaatst op door — Geef een reactie

Schoonheid in een wrede wereld

Ik weet niet wat jouw ervaring is, maar ik word blij van schoonheid. Mooie dingen, mooie mensen, mooie momenten. Het ervaren van schoonheid doet iets met je. Het gaat voorbij aan je verstand (en soms zelfs ertegenin) en raakt je recht in je hart. Waar komt dat weeë gevoel in je maagstreek vandaan bij het ervaren van schoonheid en waarom verkiezen we het boven een rationele analyse van de werkelijkheid?

Presentator en journalist Paul Witteman is groot liefhebber van de Mattäus Passion. Zijn beleden atheïsme staat hem niet in de weg om het luisteren naar de Mattäus een transcendente ervaring te noemen. Blijkbaar kent schoonheid een diepere waarheid. De Amerikaanse singer-songwriter Amos Lee, een van mijn muzikale helden, zong ooit ‘nothing is more powerful than beauty in a wicked world’. Wauw, zo waar.

Black Lives Matter
Ik krijg er weer kippenvel van nu ik dit schrijf. Waarom raakt dat me zo? Schoonheid staat in contrast met de lelijkheid die het menselijk bestaan kan hebben. Voor mij gaat schoonheid niet zozeer over perfectie tegenover imperfectie. Meer heelheid tegenover gebrokenheid. Een symbool van toekomstige heelheid steekt schril af tegen de duisternis van het heden. Een foto die dat bij me oproept is die van een zwarte vrouw die kalm blijft in confrontatie van drie zwaarbewapende geüniformeerde ME’ers tijdens de Black Lives Matter-demonstraties. De ontwapenende onschuld van deze mooie vrouw tegenover de terugdeinzende soldaten. Schoonheid is een verwijzing: het komt goed.

Het komt goed. Dit verlangen ligt diep in de mensheid verankerd. De wil om te geloven dat het beter wordt. Misschien niet eens in onze levensdagen. Ik heb me wel eens afgevraagd hoe het kan dat ieder mens gelooft in gerechtigheid. Dat mensen geloven dat iedereen een leven in vrede en welvaart zou moeten hebben, terwijl de wereld om ons heen sinds mensenheugenis onrechtvaardig is en het leven oneerlijk. Is er echt een rechtvaardige wereld mogelijk? Waar halen we dat vandaan?

Projectie
Schoonheid wijst ons, tegen beter weten in en buiten ons waarnemingsvermogen om, op een wereld zonder gebrokenheid, waar vrede en gerechtigheid zijn en waar heelheid en harmonie heersen. Ik geloof dat schoonheid verwijst naar God. Hij ís heelheid, vrede, gerechtigheid en harmonie. Sigmund Freud beweerde dat God als Vader een projectie is van ons eigen verlangen naar een vader. Ik geloof dat Hij de bron is van ons eigen verlangen. Dorst is toch uiteindelijk het bewijs van het bestaan van water?

Bordeaux
Hoe helpt schoonheid mij in dit leven vol drukte, zorgen, werk, onrecht en slecht nieuws? Ik merk dat wanneer ik met anderen praat over de schoonheid van dingen, mensen of momenten, we helemaal kunnen opgaan in ons enthousiasme. Ooit trok ik met een goede vriend een prachtige bordeaux open (St. Estèphe 2000, voor de liefhebber). We waren in verrukking en raakten niet uitgepraat over de balans, de zachte tannines, het fluwelen mondgevoel.

Voorbij de gebrokenheid
Jij kent ongetwijfeld ook die momenten van opgaan in de schoonheid van een adembenemend uitzicht, een betoverend kunstwerk, een perfect uitgevoerd muziekstuk of sportieve prestatie, of een kunstig gemaakt voorwerp. Laat het je helpen vooruit te kijken voorbij de gebrokenheid, lelijkheid of onrechtvaardigheid in deze wereld, naar een moment waarop het helemaal goed komt. Dat moment waarop Hij alle dingen nieuw maakt en alle tranen van de ogen zal wissen. (Openb. 21:4-5)

Alec Timmerman

Foto: Jonathan Bachman op Twitter

Geplaatst op door — Geef een reactie

Hoe het Archeon me leerde relativeren

Dit najaar was ik met mijn vrouw en pleegzoon in het Archeon, een openluchtmuseum in Alphen aan den Rijn. Je ziet er prehistorische boerderijen, een handelspost uit de tijd van de Vikingen, een Middeleeuwse stad en rond marcherende Romeinse soldaten. Een levende tijdmachine die me stilzet bij de tijd waarin ik nu leef.

Bij het gladiatorengevecht (aanrader, geschikt voor kinderen) mijmerde ik over het machtige Romeinse Rijk, dat half Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten met ijzeren vuist regeerde. De macht van Rome heeft meer dan 1000 jaar bestaan, tot het in de vijfde eeuw na vele eeuwen erosie uit elkaar viel. Welke Romein had dat in het jaar 200 kunnen denken?

Toeristische trekpleisters
Veel van de oude beschavingen, zijn toeristische trekpleisters geworden. De eens machtige Romeinse gebouwen zijn niet meer dan ruïnes. De piramides herinneren aan de Egyptische dynastieën en de Grieken kunnen het onderhoud van de Akropolis net betalen. Zullen Amsterdam, Londen en Parijs straks musea zijn van vervlogen rijkdom en dominantie van de Westerse beschaving?

Want het Westen lijkt in verval. Onze instituties wankelen. De wetenschap lijkt haar legitimiteit te verliezen. De EU verliest een van haar vroegste leden en in veel landen klinken populistische geluiden. De Verenigde Staten keren in zichzelf, ze hebben genoeg aan hun eigen problemen. En China groeit de Westerse economieën voorbij. Welke Europeaan had dat in het jaar 2000 kunnen denken?

Stroom van slecht nieuws
In deze tijden van onrust en verandering, moet ik denken aan een oeroude tekst uit het Bijbelboek Prediker, door de band The Byrds op muziek gezet. To everything, turn turn turn, there is a season, turn turn turn. Er is een tijd van komen en er is een tijd van gaan. Er is niets nieuws onder de zon, zegt de schrijver van het Bijbelboek Prediker. Als je wat relativering wilt van de stroom van slecht nieuws, lees dan dit boek. Mij stelt het gerust en biedt me een breder perspectief dan de waan van de dag.

Al deze rijken zijn gekomen en gegaan, maar er is één Rijk gebleven. Het is ontstaan in de marge van de grote rijken en het heeft in twee millennia wortel geschoten in de hele wereld. Geen rijk van legers, heersers en machtige economieën, maar van de laatsten die de eerste worden, wie zwak is, is sterk en wie zijn leven verliest om Zijn wil, zal het vinden. Welk mens had zoiets kunnen bedenken?

Alec Timmerman

Foto: Pexels.com

Geplaatst op door — Geef een reactie

Jonge hoogopgeleiden ontdekken astrologie, maar om andere redenen dan je denkt…

Je kent ze misschien wel van het roddelblad bij de kapper, of het damesblad wat je in elke supermarkt koopt. De horoscopen: kleine, zeer vage voorspellingen over wat je komende week te wachten staat. Eentje voor ieder sterrenbeeld. Ik deed mensen die ze serieus nemen altijd af als gekkies, maar is dat terecht?

Foto: Samer Daboul via Pexels.com

Dit voorjaar stond er in NRC een groot verhaal over de populariteit van astrologie onder jonge hoogopgeleiden in de Randstad. Ik moest het twee keer lezen. Hoe kan een hoogopgeleid, weldenkend mens in zoiets onzinnigs geloven?

Zoeken naar een escape
Astrologie claimt dat de stand van de sterren en planeten invloed heeft op je persoonlijkheid en op je welzijn. Door je te verdiepen in de stand en verplaatsing van de hemellichamen, krijg je inzicht in wie je bent en waarom bepaalde dingen je (gaan) overkomen.

Godsdienstpsycholoog Joke van Saane gaf in het artikel een mooie verklaring voor de plotselinge populariteit. De geïndividualiseerde samenleving geeft je grote vrijheid om zelf je leven vorm te geven: je vrienden, je carrière, je seksuele identiteit en je spiritualiteit. Die vrijheid komt met verantwoordelijkheid. Jíj moet het waarmaken. In een tijd waarin voor jongeren veel dingen onzeker zijn – werk, geld, relaties, een woning, klimaatverandering – zoeken ze naar een escape.

De stand van Jupiter
Want wat doe je als je wordt ontslagen, je relatie uitgaat of je niet zo’n mooi huis hebt als al je vrienden? Daar komt astrologie om de hoek kijken met een goede boodschap: het is niet jouw schuld. Er is iets groters aan het werk waar je geen invloed hebt. Door de stand van Jupiter krijg je een financiële tegenslag. Je heftige reactie in de ruzie met je vriend komt gewoon doordat je een steenbok bent. Soms moet je dat gewoon accepteren.

Goed nieuws
Ik schrijf het bovenstaande zonder een greintje spot. Want is het inderdaad geen goed nieuws dat je je soms mag schikken in de loop der dingen? Soms loopt het leven gewoon zo. Je hebt er niet altijd invloed op en dús hoef je jezelf niet de schuld te geven, maar mag je wijzen op externe omstandigheden. Externe attributie noemen ze dat in de psychologie.

De populariteit van astrologie gaat daarom volgens mij niet over astrologie zelf, maar over de behoefte die het vervult. Het geeft duidelijkheid en neemt wat druk weg om op je tenen te lopen. En, het wijst je op een werkelijkheid die groter is dan jij alleen. Het universum draait niet om jou. 

Complottheorieën
Zo zijn er nog veel meer praktijken, theorieën en denkbeelden die deze behoefte vervullen. Eigenlijk nemen de plaats in van de denkbeelden die dit deden voor de vorige generaties: georganiseerde religie, wetenschap, kapitalisme, marxisme. Voor veel jongeren hebben deze instituten en ideologieën afgedaan. Dat verklaart voor mij de grote populariteit van complottheorieën, alternatieve geneeswijzen, de obsessie met voedsel en gezondheid en fitness.

En dan de hamvraag: wat moet ík ermee? Moet ik de astrologiebeoefenaars waarschuwen voor de schadelijke gevolgen van deze occulte praktijk? Moet ik de complotdenkers bestempelen als gekkies? Dat is mijn eerste impuls, maar wat zou er gebeuren als je echt luistert naar iemands verhaal en erachter probeert te komen wat de onderliggende behoefte is?

Gespreksstarter
Iedereen heeft in onzekere tijden iets nodig om op terug te vallen. Iets wat groter is dan hem- of haarzelf. Dat lijkt me een uitstekende gespreksstarter. Waar val jij op terug in onzekere tijden? In mijn geval is dat geen ‘iets’, maar een ‘iemand’. Jezus is iemand om je aan vast te houden in een wereld vol onzekerheid. Ik maak deel uit van een grotere werkelijkheid die door Hem wordt gedragen en in stand gehouden, ook als dingen anders gaan dan ik graag wil. Is dat geen Goed Nieuws?

Meer weten?

Tekst: Alec Timmerman

Geplaatst op door — Geef een reactie

Collectieve AA-meeting

Laatst luisterde ik een interview met Volkskrantjournalist Sara Berkeljon. Het ging over haar bundel “De man van nu”, een serie interviews met twintig (bekende) mannen van verschillende leeftijden over hun leven, werk en persoon. Ik spitste mijn oren toen het ging over de verschillen tussen oude en jonge mannen. Mannen als Jan Cremer en Jan des Bouvrie wisten alles en twijfelden nooit. En ze waren er trots op.

Hoe anders was het interview met Alexander Klöpping (1987), de oprichter van Blendle, vertelt Sara. Hij was eerlijk over zijn twijfels als CEO en open over zijn tekortkomingen als mens. Dat gaf ruimte. Volgens Berkeljon heeft deze generatie mannen veel minder moeite met kwetsbaarheid. Hoe komt dat? Uiteraard ligt het aan een andere opvoeding. Maar hun wereld is ook een stuk onoverzichtelijker dan zeventig jaar geleden.

Zelf de slingers ophangen
Veel millennials (de generatie van 1980-2000, dus ik val er met mijn geboortejaar net buiten) startten later op de arbeidsmarkt vanwege de bankencrisis van 2008. Ze verdienen daardoor minder en door de huizencrisis en hun studieschuld, konden ze vaak geen huis kopen. Hun liefdesleven is diverser dan vorige generaties: trouwen, samenwonen, single, wisselende relaties. Alles kan. Carrièreswitch, omscholen, van je hobby je werk maken, alles kan. Je leven is een feestje, maar je moet wel zelf de slingers ophangen. En als dat niet lukt, is het je eigen schuld. Wie kan er leven met zo’n opdracht? 

Opnieuw leren lopen
Ik zie steeds meer mensen uit deze generatie die met vallen en opstaan een tegengif ontdekken: eerlijk en open zijn over je eigen tekortkomingen. Ik kan het niet alleen en dat hoeft ook niet. Als je bent opgevoed met ‘flink zijn’, is dit zo paradoxaal dat kwetsbaarheid voelt als opnieuw leren lopen. Onderzoeker Brené Brown schreef er een wereldwijde bestseller over: De kracht van kwetsbaarheid.

Collectieve AA-meeting
Hoe revolutionair ‘kracht in zwakheid’ ook mag klinken, het begrip gaat al bijna tweeduizend jaar mee. De kerkvader Paulus schrijft er al over in een van zijn brieven: “Je hebt niet meer dan mijn genade nodig, want kracht wordt zichtbaar in zwakheid. […] In mijn zwakheid ben ik sterk.” Wie doet alsof alles perfect gaat, hoeft ook geen hulp te verwachten, maar kwetsbaarheid werkt enorm aanstekelijk. Het is een soort collectieve AA-meeting: “Hallo, ik ben Alec en ik ben onvolmaakt.” “Hallo, Alec!”

Tekst: Alec Timmerman
Fotocredit: Marsupium Photography, CC BY-SA

Geplaatst op door — Geef een reactie

De paradox van de incarnatie

God heeft het recht ons te overrulen want Hij is God. God doet dit echter niet want Hij is God.

Een van de grootste mysteries van het geloof is dat wij Gods strategie niet volgen…
Als jij God had moeten adviseren over zijn strategie om de wereld te redden, was het waarschijnlijk anders gegaan. Je zou het ongetwijfeld minder soft hebben aangepakt. Het doorbreken van de duisternis is geen sinecure: het gaat per slot om een zaak van leven en dood. We zouden alles uit de kast halen, geen middel schuwen, alle risico’s uitsluiten. Wij zouden gaan voor een invasie met maximale impact. God lijkt daarin volstrekt onorthodox. We hebben daar dan ook meer moeite mee dan we willen toegeven.

Voor ons is de logica van de incarnatie ver te zoeken
Wat bij de incarnatie zo opvalt, is dat het zo onopvallend gaat allemaal. Behalve bij die engelen en die paar herders is er niets wat de aandacht trekt. Integendeel. De langverwachte invasie maakte duidelijk dat God uiterst terughoudend was in het tonen van zijn macht. Integendeel, Hij komt als het ware incognito zodat maar weinigen hem herkennen. Het moment suprême, waar generaties lang naar was uitgekeken, ging aan de meesten voorbij. God wilde kennelijk op geen enkele manier de mensheid overrulen. Terwijl Hij daar natuurlijk wel alle recht toe had. Dat staat dus haaks op onze aanpak.

Manipuleren, intimideren en domineren zit ons in de genen, meer dan we beseffen
De duisternis wordt gekenmerkt door het gebrek aan respect voor de ander. Waar liefde ontbreekt zie je grensoverschrijdend gedrag. We zorgen dat we aan onze trekken komen, we laten niet over ons lopen, we zetten de ander naar onze hand. Dan doen we in het klein en dat doen we in het groot: het machtsmisbruik op micro en op macro niveau is net zo dodelijk. En God is er niet van gediend en bedient zich er niet van.

Maria had dat door, maar hoe God het dan wel zou aanpakken wist ze waarschijnlijk niet
In de profetische en poëtische woorden die zij uitspreekt in Lucas (1:47-56) onderkent ze dat zij een unieke rol heeft te spelen in Gods strategie, dat zij uitverkoren is de moeder van de verlosser te zijn. Ze beschrijft daarna hoe God de rollen omdraait. In mijn eigen woorden: de arrogante mensen gaan de mist in, de machthebbers vallen naar beneden en de rijken houden niets over. Terwijl daar tegenover de eenvoudige en arme mensen krijgen wat ze nodig hebben. Want God is barmhartig. Maar ik vermoed dat Maria geen idee had van de manier waarop God dit zou gaan.

De rollen worden omgedraaid omdat blijkt dat je zonder genade buiten de boot valt
Het willen ontvangen van de genade van God blijkt het springende punt. Dat is moeilijk voor de mensen die vol zijn van zichzelf. Dat is ook teveel gevraagd voor de mensen die alle touwtjes in handen willen houden. En ieder die alles al heeft, bedankt ook voor de eer. De drie groepen die Maria noemt zitten eigenlijk alle drie verstrikt in de duisternis. Gods uitnodiging is dat zij het licht verwelkomen zodat zij aan de greep van de duisternis ontkomen. Maar wat als ze de boot afhouden?

De eerste confrontatie van Jezus met de duisternis spreekt boekdelen
In Lucas 4 wordt de verzoeking in de woestijn beschreven. Jezus staat dan aan het begin van zijn bediening. De suggestie om stenen in brood te veranderen gaat om de verleiding van manipulatie: het zorgen dat je aan je trekken komt zonder God daarin te betrekken. De suggestie om van de tempel te springen zou je kunnen zien als intimidatie: en plein public een stunt neerzetten waar ieder van versteld staat. Het overnemen van de heerschappij over de wereld buiten God om leidt tot regelrechte dominantie. Dit zijn dezelfde drie dingen die Maria noemt. Alle drie verleidingen draaien om een vorm van toverij: machtsmisbruik.

De strategie van God lijkt indirect maar is de enige manier die ons spaart
Inderdaad, God had de duistere machten frontaal kunnen aanvallen. Maar omdat wij zo verstrikt zitten in alle drie deze vormen van toverij, zouden wij het niet overleefd hebben. De boze had ons meegesleurd zijn ondergang tegemoet. Wat wij nodig hebben is dat we ons realiseren dat het Koninkrijk andersom werkt, dat Jezus de macht van satan doorbreekt door precies het tegenovergestelde te doen van wat hij suggereert. Dat is ook voor ons de enige Weg.

Tekst: Johan Vink