Dag: 8 februari 2021

Geplaatst op door — Geef een reactie

Schoonheid in een wrede wereld

Ik weet niet wat jouw ervaring is, maar ik word blij van schoonheid. Mooie dingen, mooie mensen, mooie momenten. Het ervaren van schoonheid doet iets met je. Het gaat voorbij aan je verstand (en soms zelfs ertegenin) en raakt je recht in je hart. Waar komt dat weeë gevoel in je maagstreek vandaan bij het ervaren van schoonheid en waarom verkiezen we het boven een rationele analyse van de werkelijkheid?

Presentator en journalist Paul Witteman is groot liefhebber van de Mattäus Passion. Zijn beleden atheïsme staat hem niet in de weg om het luisteren naar de Mattäus een transcendente ervaring te noemen. Blijkbaar kent schoonheid een diepere waarheid. De Amerikaanse singer-songwriter Amos Lee, een van mijn muzikale helden, zong ooit ‘nothing is more powerful than beauty in a wicked world’. Wauw, zo waar.

Black Lives Matter
Ik krijg er weer kippenvel van nu ik dit schrijf. Waarom raakt dat me zo? Schoonheid staat in contrast met de lelijkheid die het menselijk bestaan kan hebben. Voor mij gaat schoonheid niet zozeer over perfectie tegenover imperfectie. Meer heelheid tegenover gebrokenheid. Een symbool van toekomstige heelheid steekt schril af tegen de duisternis van het heden. Een foto die dat bij me oproept is die van een zwarte vrouw die kalm blijft in confrontatie van drie zwaarbewapende geüniformeerde ME’ers tijdens de Black Lives Matter-demonstraties. De ontwapenende onschuld van deze mooie vrouw tegenover de terugdeinzende soldaten. Schoonheid is een verwijzing: het komt goed.

Het komt goed. Dit verlangen ligt diep in de mensheid verankerd. De wil om te geloven dat het beter wordt. Misschien niet eens in onze levensdagen. Ik heb me wel eens afgevraagd hoe het kan dat ieder mens gelooft in gerechtigheid. Dat mensen geloven dat iedereen een leven in vrede en welvaart zou moeten hebben, terwijl de wereld om ons heen sinds mensenheugenis onrechtvaardig is en het leven oneerlijk. Is er echt een rechtvaardige wereld mogelijk? Waar halen we dat vandaan?

Projectie
Schoonheid wijst ons, tegen beter weten in en buiten ons waarnemingsvermogen om, op een wereld zonder gebrokenheid, waar vrede en gerechtigheid zijn en waar heelheid en harmonie heersen. Ik geloof dat schoonheid verwijst naar God. Hij ís heelheid, vrede, gerechtigheid en harmonie. Sigmund Freud beweerde dat God als Vader een projectie is van ons eigen verlangen naar een vader. Ik geloof dat Hij de bron is van ons eigen verlangen. Dorst is toch uiteindelijk het bewijs van het bestaan van water?

Bordeaux
Hoe helpt schoonheid mij in dit leven vol drukte, zorgen, werk, onrecht en slecht nieuws? Ik merk dat wanneer ik met anderen praat over de schoonheid van dingen, mensen of momenten, we helemaal kunnen opgaan in ons enthousiasme. Ooit trok ik met een goede vriend een prachtige bordeaux open (St. Estèphe 2000, voor de liefhebber). We waren in verrukking en raakten niet uitgepraat over de balans, de zachte tannines, het fluwelen mondgevoel.

Voorbij de gebrokenheid
Jij kent ongetwijfeld ook die momenten van opgaan in de schoonheid van een adembenemend uitzicht, een betoverend kunstwerk, een perfect uitgevoerd muziekstuk of sportieve prestatie, of een kunstig gemaakt voorwerp. Laat het je helpen vooruit te kijken voorbij de gebrokenheid, lelijkheid of onrechtvaardigheid in deze wereld, naar een moment waarop het helemaal goed komt. Dat moment waarop Hij alle dingen nieuw maakt en alle tranen van de ogen zal wissen. (Openb. 21:4-5)

Alec Timmerman

Foto: Jonathan Bachman op Twitter

Geplaatst op door — Geef een reactie

Het geheim van de derde weg

Hoe voorkom je dat je geloof een keurslijf van regels is? Waarin verschilt vrijheid van zelf bepalen wat kan en mag? Wat is nodig om in een gezonde balans te leren leven?

“God is degene die tussenbeide komt, juist als het leuk begint te worden…” Hoe vaak denken we over geloof vooral in termen van wat wel of niet mag of moet?  Alsof alles draait om normen die je vrijheid beperken. We worden daardoor heen en weer geslingerd tussen ons geweten en ons gevoel. We kennen dit dilemma allemaal: doe je wat je leuk vindt of wat hoort?  Herken jij je meer in de rekkelijken of in de preciezen, de mensen met een elastisch geweten of de mensen die leven volgens de letter van de wet?

Goed nieuws: er is een derde weg!
In de sociale wetenschappen is een model ontwikkeld dat erg behulpzaam is om op een andere manier te kijken naar dit dilemma. In dit model wordt een onderscheid gemaakt tussen drie manieren waarop we het gedrag kunnen reguleren: de bounded set waarin alles vast ligt, de fuzzy set waarin ieder zijn eigen ding doet en de centered set waarin het erom gaat of je stappen in de goede richting zet.

De bounded set
In groepen waarin op deze manier wordt gedacht spelen grenzen (boundaries) een grote rol. Er zijn strakke regels over wat wel of niet gepast, geoorloofd is. Veel aandacht is er voor de vraag wat nog net wel mag en wat net niet meer. Zolang je binnen de grenzen van het systeem blijft zit je goed. Sociale controle speelt een grote rol en de focus is dus op gedrag, de buitenkant. De regels worden bij voorkeur niet ter discussie gesteld want dan kom je op een hellend vlak. Autoriteit en hiërarchie zijn natuurlijk heel belangrijk.

De fuzzy set
In groepen waar dit systeem het klimaat bepaalt ligt de nadruk op individuele autonomie; grenzen worden hierdoor onscherp (fuzzy). Ieder moet zelf zoveel mogelijk bepalen wat hij vindt en doet. Grenzen zijn hierbij niet belangrijk want de individuele vrijheid moet niet wordt ingetoomd. Verbondenheid binnen dit soort groepen is vaak gebaseerd op een gemeenschappelijke allergie voor regels en stelligheid. Harmonie is vooral een kwestie van leven en laten leven. De confrontatie wordt meestal vermeden tenzij er sprake is van vermeende intolerantie. 

Centered set
In deze context staat centraal waar je naartoe wilt. Je waarden staan centraal, waar je hart naar uitgaat en je doelen. Bij deze benadering gaat het niet primair om de vraag of je alles goed doet maar of je in de goede richting gaat, of er groei en vooruitgang zit in je ontwikkeling. Stappen vooruit worden gevierd. Niemand is arrivé want ieder heeft nog van alles te leren. Groei gaat van binnenuit en draait dus om dat wat echt en authentiek is. Het heeft met dynamiek te maken, met wat je innerlijk drijft.

Heb God lief en doe wat je wilt…
Deze uitspraak van Augustinus vat het goed samen. Waar de bounded set leidt tot onvrijheid en de fuzzy set tot schijnvrijheid is er een derde weg die echt vrij maakt. Als je God liefhebt laat dat je niet onberoerd . Je wilt dan niets liever dan worden zoals je bedoeld bent. Je wordt van binnenuit veranderd naar Zijn beeld. Je leven draait dan niet om jezelf terwijl je wel meer uit de verf komt. Als dat geen paradox is….

Zoals bij elke paradox is de uitdaging dat we in een gezonde balans leven en niet aan de ene of aan de andere kant van het paard vallen. Het geheim van de derde weg is dat we ontdekken dat het leven met God ons echt vrijzet om tot onze bestemming te komen. We mogen van harte doen wat in zijn plan voor ons leven past.

Johan Vink, schrijver, spreker en initiator van het multimediale Omegaproject

www. Het omegaplatform.nl

Foto: cottonbro from Pexels

Geplaatst op door — Geef een reactie

Paradoxologie: God spreekt en God zwijgt

‘Contact met God klinkt mooi, maar bij mij lijkt Hij altijd in gesprek…’

Het geloof draait om een persoonlijke relatie met God, wat inhoudt dat je met Hem kunt praten. We vergeten er echter vaak bij te zeggen dat het luisteren naar God een hele kunst is. Sterker nog: het komt maar al te vaak voor dat Hij zwijgt, dat Hij onbereikbaar lijkt. Dat leidt vaak tot teleurstelling en het gevoel alsof we tegen het plafond praten, alsof echt contact met boven uiteindelijk projectie is, een kwestie van wishful thinking. Echt wederzijds contact is te mooi om waar te zijn…

Paradox: God spreekt en God zwijgt
Pas als we begrijpen dat we met een paradox te maken hebben, voorkomen we dat we óf te simpel praten over Gods spreken of dat we voorbarig concluderen dat Hij feitelijk nooit echt iets tegen ons zegt. Want het is allebei waar: in de relatie met God is tweerichtingsverkeer echt mogelijk én zwijgt God terwijl Hij van ons vraagt Hem te vertrouwen, ook als we echt niet begrijpen wat er in ons leven gebeurt. Hij is en blijft in grote mate ondoorgrondelijk. Deze mysterieuze kant van God moeten we niet met simplistische clichés wegpoetsen. Daar bewijzen we noch onszelf noch Hem een dienst mee.

Twee uitersten
Als we alleen maar benadrukken dat God spreekt, wekken we de suggestie dat we niet hoeven te zoeken en te worstelen met lastige vragen of dingen die we niet begrijpen. We doen dan alsof alles klip en klaar is, alsof we Gods bedoelingen altijd kunnen verklaren. Dat leidt er meestal toe dat we onzekerheid en twijfel negatief duiden of zelfs veroordelen. In plaats van ons te verwonderen over het bijzondere van Gods spreken, komen we dan in de verleiding te doen alsof we Hem in onze broekzak hebben. En niet zelden proberen we Hem dan te laten buikspreken…

Het andere uiterste is dat we God op afstand houden: we geloven wel in Hem maar rekenen er niet op dat Hij zich persoonlijk met ons bemoeit. Eigenlijk leven we alsof we deïsten zijn: we geloven dat God de oorsprong van alles is, maar dat Hij zich heeft teruggetrokken zodat wij zelf de verantwoordelijkheid mogen of moeten dragen. De Bijbel hanteren we dan als een gebruiksaanwijzing voor het leven en ons gezond verstand bepaalt hoe we dat toepassen. Verdere aanwijzingen zijn eigenlijk overbodig en het is misschien zelfs kinderachtig daarom te vragen.

Een paar doordenkertjes

  • Je kunt de spanning van deze paradox eenvoudig afzwakken door te zeggen dat allebei de kanten een beetje waar zijn. Gods spreken reduceer je dan tot iets wat in uitzonderlijke situaties wel eens voorkomt. Hierdoor mis je de realiteit van de dagelijkse omgang met God en ga je de worsteling van zijn zwijgen uit de weg.
  • Voor ieder van ons is de uitdaging oefenen in het luisteren naar God. Hij verlangt naar een vertrouwelijke relatie met ons, waarin we opmerkzaam zijn voor de vaak subtiele manier waarop Hij tot ons spreekt. Dat vraagt momenten van onverdeelde aandacht en juist daar wringt de schoen voor velen van ons. Er is zoveel wat om onze aandacht schreeuwt.
  • Wat ons hierbij ook parten speelt is dat we zo graag bevestigd willen worden. In de relatie met God lopen we het risico dat Hij ons tegenspreekt. Hij weet het per slot van rekening beter. Hoe meer we Hem de ruimte geven om spreken, hoe meer we ontdekken dat Hij verrassend anders denkt dan wij: soms is dat lastig, maar Hij heeft altijd ons welzijn voor ogen.
  • Het zwijgen van God vinden we echter nog lastiger. In Zefanja 3:17 staat dat God in zijn liefde zwijgt. Daar kunnen allerlei redenen voor zijn. Bijvoorbeeld dat zijn gedachten ons boven de pet gaan. Het kan zijn dat we niet aankunnen wat Hij zou willen zeggen. Of dat we er nog niet aan toe zijn. Het is vaak maar goed ook dat God dingen voor ons verborgen houdt.
  • Misschien is wel de belangrijkste reden dat God ons groeiproces niet wil kortsluiten. Vaak ontdekken we het meest als we echt met dingen worstelen. Wat de moeite waard is komt ons zelden aanwaaien. Onzekerheid, zoeken, wachten, het niet weten, het hoort er allemaal bij. Het is winst als we daarmee om leren gaan zonder dat alles gelijk gefikst moet worden.

Gezonde spanning
Ik bepleit daarom dat we op een gezonde manier omgaan met onze relatie met God. Dat we dus enerzijds onbevangen als kinderen leren luisteren. Dat we leven in het besef van zijn tegenwoordigheid en Hem bij alles betrekken. Maar dat we tegelijkertijd het feit omarmen dat God altijd groter en anders is. Dat we aanvaarden dat ons kennen onvolkomen is. Dat we onze onzekerheid niet camoufleren met stelligheid. Dat we God vertrouwen ondanks onopgeloste raadsels.

Johan Vink is spreker, schrijver en initiator van het multimediale Omega-project: www omegaplatform.nl

Geplaatst op door — Geef een reactie

Hoe het Archeon me leerde relativeren

Dit najaar was ik met mijn vrouw en pleegzoon in het Archeon, een openluchtmuseum in Alphen aan den Rijn. Je ziet er prehistorische boerderijen, een handelspost uit de tijd van de Vikingen, een Middeleeuwse stad en rond marcherende Romeinse soldaten. Een levende tijdmachine die me stilzet bij de tijd waarin ik nu leef.

Bij het gladiatorengevecht (aanrader, geschikt voor kinderen) mijmerde ik over het machtige Romeinse Rijk, dat half Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten met ijzeren vuist regeerde. De macht van Rome heeft meer dan 1000 jaar bestaan, tot het in de vijfde eeuw na vele eeuwen erosie uit elkaar viel. Welke Romein had dat in het jaar 200 kunnen denken?

Toeristische trekpleisters
Veel van de oude beschavingen, zijn toeristische trekpleisters geworden. De eens machtige Romeinse gebouwen zijn niet meer dan ruïnes. De piramides herinneren aan de Egyptische dynastieën en de Grieken kunnen het onderhoud van de Akropolis net betalen. Zullen Amsterdam, Londen en Parijs straks musea zijn van vervlogen rijkdom en dominantie van de Westerse beschaving?

Want het Westen lijkt in verval. Onze instituties wankelen. De wetenschap lijkt haar legitimiteit te verliezen. De EU verliest een van haar vroegste leden en in veel landen klinken populistische geluiden. De Verenigde Staten keren in zichzelf, ze hebben genoeg aan hun eigen problemen. En China groeit de Westerse economieën voorbij. Welke Europeaan had dat in het jaar 2000 kunnen denken?

Stroom van slecht nieuws
In deze tijden van onrust en verandering, moet ik denken aan een oeroude tekst uit het Bijbelboek Prediker, door de band The Byrds op muziek gezet. To everything, turn turn turn, there is a season, turn turn turn. Er is een tijd van komen en er is een tijd van gaan. Er is niets nieuws onder de zon, zegt de schrijver van het Bijbelboek Prediker. Als je wat relativering wilt van de stroom van slecht nieuws, lees dan dit boek. Mij stelt het gerust en biedt me een breder perspectief dan de waan van de dag.

Al deze rijken zijn gekomen en gegaan, maar er is één Rijk gebleven. Het is ontstaan in de marge van de grote rijken en het heeft in twee millennia wortel geschoten in de hele wereld. Geen rijk van legers, heersers en machtige economieën, maar van de laatsten die de eerste worden, wie zwak is, is sterk en wie zijn leven verliest om Zijn wil, zal het vinden. Welk mens had zoiets kunnen bedenken?

Alec Timmerman

Foto: Pexels.com

Geplaatst op door — Geef een reactie

Het radicale midden

Heb jij een hekel aan zwart-wit denken, aan simplificeren? Heb jij er last van dat je soms te beïnvloedbaar bent? Wil jij graag evenwichtig zijn zonder je passie te verliezen?

In dit artikel beschrijf ik een model dat kan helpen om balans en passie bij elkaar te houden. Wij hebben in onze tijd veel last van of-of denken. Het geloof zit vol paradoxen, dus het helpt niet om alles in zwart-wit termen te benaderen. We hebben behoefte aan evenwichtige antwoorden, zodat we niet meer alle kanten op geslingerd worden: beïnvloedbaar, onvolwassen (Ef. 4:14). Maar volwassenheid is niet hetzelfde als bezadigd en afstandelijk.

Het model is een kwadrant dat ontstaat als je twee assen combineert: de horizontale zet nominaal en radicaal naast elkaar, de verticale balans en onbalans. Nominaal betekent dat je jezelf wel christen noemt, maar dat het weinig verschil maakt in je leven. Radicaal geloven betekent dat je hele bestaan is geworteld in je geloof (radicaal komt van het woord radix: wortel). Balans of onbalans gaat over de vraag of je de inhoud van je geloof echt doordacht hebt, of het verweven is in wie je bent en wat je denkt.

Er ontstaan in deze matrix vier typen. Ik zet ze hier een beetje neer als karikaturen, als een soort spiegel om te ontdekken waar je zelf toe geneigd bent.

Type 1: de toeschouwer
Deze persoon waait met alle winden mee. Hij lijkt open en onbevangen maar hij zal niet gauw van iets wakker liggen. Hij vindt het niet nodig te worstelen met vragen over het geloof. Hij is er primair op gericht zich prettig te voelen en zolang het geloof daarbij helpt, gelooft hij het wel. Hij maakt zich niet druk over wat er allemaal speelt in de wereld want hij gelooft niet dat hij daar veel aan kan veranderen. Hij is meer bezig met zijn eigen welbevinden. Natuurlijk bedoelt hij het allemaal goed en is hij niet ontevreden over zichzelf.

Type 2: de huiskamergeleerde
Deze persoon hecht aan nuance en redelijkheid. Hij heeft een evenwichtige kijk op de werkelijkheid, wat niet wil zeggen dat hij veel behoefte heeft om een verschil te maken. Dat laat hij over aan degenen die daarvoor betaald worden. Hij heeft zijn handen vol aan zijn eigen sores en wil ze liever niet vuil maken. Hij heeft een hekel aan fanatici die van alles roepen maar niet weten waar ze het over hebben. Voor zijn besef is hij goed bezig want hij heeft alles goed op een rij. Hij is echt een realist die zich niet laat meeslepen in onrealistische idealen.

Type 3: de fanaticus
Het charmante van deze persoon is dat hij echt een groot hart heeft. Hij is bevlogen en staat open voor alles wat leven in de brouwerij geeft. Hij wil dolgraag een verschil maken want er is heel veel werk aan de winkel. Als je ergens in gelooft moet je er voor gaan. Zijn valkuil is echter dat hij zwart-wit denkt en weinig oog heeft voor de weerbarstige realiteit. Hij veroordeelt anderen snel want het ligt nooit aan hemzelf. Hij overschat zichzelf en mist een gezond stuk zelfreflectie. Hij zoekt het altijd in de laatste hype en is overgevoelig voor wat scoort.

Type 4: de discipel
Deze persoon is bereid de weg van de lange adem te gaan. Hij  loopt niet weg voor moeilijkheden maar weet dat hij er lang niet altijd in slaagt dingen op te lossen. Toch blijft hij zoeken naar kansen om een verschil te maken. Hij gelooft dat zijn leven wordt geleid en probeert dus niet de regie naar zich toe te trekken. Hij probeert van elke situatie te leren en staat open voor verandering. Maar hij heeft ook genoeg onderscheid om te weten waar hij wel of niet warm voor kan lopen. Hij is niet idealistisch, niet pessimistisch maar realistisch in de goede zin van het woord.

De paradox van het kruis
Ik heb de vierde persoon getypeerd als iemand die zijn kruis draagt, want waar het op aankomt is dat we bereid zijn de weg van Jezus te gaan. In Hem geloven gaat verder dan het eens zijn met een waarheid of enthousiasme voor een mooi voorbeeld. Het is een kwestie van dezelfde weg willen gaan. Gaandeweg ontdek je dan dat de onderste weg de weg is die God zegent. Juist in deze lijdenstijd is het de uitdaging te omarmen hoe diepgaand en krachtig de boodschap van het kruis is.

Johan Vink, spreker, schrijver en initiator van het Omega project.

www. Omegaplatform.nl

Foto: Marcelo Moreira from Pexels

Dit artikel verscheen eerder in Uitdaging magazine.